“Hôm nay, chúng ta sẽ nói về một trong những nghịch lý vĩ đại nhất của nền kinh tế hiện đại, một ảo ảnh được giàn dựng công phu tới mức mà hầu hết mọi người đều tin nó là thật”

– Nghịch lý ở đây đó là hàng loạt những tập đoàn công nghệ khổng lồ, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện, đang báo lỗ hàng chục, hàng trăm ngàn tỷ. Xiaomi bán một chiếc xe lỗ 231 triệu đồng, Huawei thì bán một chiếc Aito lỗ 105 triệu, NIO, XPeng, Li Auto… tất cả đều chìm trong sắc đỏ của những con số thâm hụt vốn. Thế nhưng cùng lúc đó, các nhà sáng lập của họ, những người điều hành các cỗ máy đốt tiền này lại trở thành những tỷ phú USD. Những nhà đầu tư mạo hiểm (Venture Capital) rót tiền vào họ như Sequoia hay là Jump Capital thì lại gặt hái lợi nhuận gấp hàng ngàn lần.

– Bạn được nghe rằng kinh doanh là phải có lãi đúng không? Bạn cũng được dạy rằng một công ty thua lỗ là một công ty thất bại. Đó đúng là sự thật đấy, nhưng đó chỉ là sự thật dành cho bạn thôi: cho những cửa hàng tạp hóa đầu ngõ, cho quán cà phê bạn mở bằng số tiền tiết kiệm, hay cho xưởng cơ khí của gia đình bạn. Còn đối với họ, những kẻ khổng lồ trên đỉnh kim tự tháp, sự thật thì hoàn toàn khác, họ đang không chơi cùng một trò chơi với bạn.

– Sự thật tàn nhẫn là những công ty này, với những chiếc xe điện bóng loáng hay những ứng dụng giao đồ ăn tiện lợi, ngay từ đầu đã không được thiết kế để kiếm lợi nhuận từ sản phẩm. Chúng được thiết kế để trở thành những cỗ máy bơm thổi định giá. Chúng là những con tàu được đóng chỉ với một mục đích duy nhất: vận chuyển của cải từ tương lai về hiện tại, từ túi của đám đông sang túi của một số ít.

– Những khoản lỗ hàng ngàn tỷ này thực ra không phải là thất bại, mà nó chỉ là chi phí thôi, là nhiên liệu để kích hoạt cỗ máy đó. Đây là cơ chế vận hành của chủ nghĩa tư bản tài chính thế kỷ 21. Hôm nay chúng ta sẽ cùng bóc trần nó.

I, Luật chơi số một: sản phẩm chỉ là cái cớ

1, Bạn nghĩ rằng Xiaomi bán xe điện? Bạn nghĩ rằng Luckin Coffee bán cà phê? Hay bạn nghĩ rằng Pinduoduo bán hàng hóa ư? Bạn đã nhầm rồi. Thứ mà họ thực sự bán cho các nhà đầu tư không phải là sản phẩm. Thứ họ bán là câu chuyện. 

– Hãy cùng hiểu như thế này nhé: có hai nền kinh tế song song đang tồn tại.

+ Thứ nhất là nền kinh tế thực, nơi bạn làm việc 8 tiếng một ngày, nhận lương, mua một cái bánh mì, trả tiền điện. Đây là nền kinh tế của giá trị sử dụng và lợi nhuận: bạn bán một cái bánh mì 10.000, chi phí 8.000, bạn lãi 2.000. Logic rất đơn giản.

+ Thứ hai là nền kinh tế định giá, nơi mà giới tinh hoa tài chính Phố Wall, hay các quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture Capital) ở Thung lũng Silicon, Bắc Kinh hay bất kỳ đâu đang chơi. Đây là nền kinh tế của câu chuyện, của tiềm năng và của dòng tiền tương lai. Trong nền kinh tế định giá, lợi nhuận ngày hôm nay không quan trọng, thậm chí còn vô nghĩa. Thứ duy nhất quan trọng là tốc độ tăng trưởng người dùng và tổng quy mô thị trường. Một công ty có thể lỗ một tỷ USD, nhưng nếu nó chứng minh được rằng nó đang chiếm lĩnh một thị trường 500 tỷ USD như thị trường xe điện toàn cầu hay thị trường giao đồ ăn toàn Trung Quốc, và số lượng người dùng của nó đang tăng 100% mỗi năm, thì tổng giá trị của nó sẽ tăng vọt.

2, Chiếc xe điện lỗ 231 triệu đồng của Xiaomi không phải là một sản phẩm lỗi, nó là một công cụ marketing. Mỗi một chiếc xe bán ra là một bằng chứng cho câu chuyện rằng Xiaomi có thể thâm nhập được thị trường xe điện.

– Mỗi một khoản lỗ, nó là một khoản đầu tư để mua lấy thị phần. Họ không bán xe điện để kiếm lời, họ trả tiền cho bạn dưới dạng trợ giá để bạn mua chiếc xe của họ, và để họ có thể nói với những nhà đầu tư ở vòng sau rằng: hãy nhìn xem, chúng tôi đã giao được 100.000 chiếc xe chỉ trong có một quý, chúng tôi chính là tương lai.

– Sản phẩm, dù là cái xe, cốc cà phê hay là một ứng dụng gọi xe, nó chỉ là vật tế thần, chúng là đạo cụ hữu hình cho một vở kịch lớn hơn nhiều, đó là vở kịch về sự tăng trưởng.

3, Phép giả kim của định giá biến lời hứa thành Vàng ròng.

– Làm thế nào mà các nhà sáng lập và những nhà đầu tư có thể trở nên giàu có khi công ty liên tục đốt tiền? Câu trả lời nằm ở trong một quy trình ma thuật được gọi là các vòng gọi vốn, và đây chính là cỗ máy in tiền thực sự. 

II, Hãy cùng xem nó vận hành từng bước nhé

1. Giai đoạn thứ nhất: Hạt giống.

– Một nhà sáng lập, ví dụ như là ông A đi, ông ấy có một ý tưởng trên giấy rằng: tôi sẽ làm xe điện thông minh, công ty chưa có gì cả. Ông ta tìm tới một nhà đầu tư thiên thần (Angel Investor). 

– Ông A nói rằng: tôi cần 1 triệu USD để làm sản phẩm mẫu. Nhà đầu tư thiên thần sau khi xem xong ý tưởng đồng ý, rồi đưa 1 triệu USD để đổi lấy 20% cổ phần công ty, và phép thuật bắt đầu. 

– Ngay lập tức, công ty này vốn đang chỉ ở mức ý tưởng được định giá là 5 triệu USD, bởi vì 20% bằng 1 triệu USD mà. Thực tế thì công ty này vẫn lỗ 1 triệu USD, tiền vừa nhận và chưa có doanh thu.

2. Giai đoạn thứ hai:  vòng A, tức Series A. 

– Một năm sau thì ông A đã có sản phẩm mẫu, dù nó vẫn còn lỗi, công ty thì vẫn đang lỗ nặng. Ông này tiếp tục tìm đến quỹ đầu tư mạo hiểm — Venture Capital. 

+ Thứ nhất, ông A trình bày câu chuyện của mình: chúng tôi đã có xe mẫu rồi, thị trường này là trị giá 1.000 tỷ USD, chúng tôi cần 20 triệu USD để xây dựng nhà máy và marketing. Quỹ Venture Capital, ví dụ như là Sequoia Capital, nhìn thấy tiềm năng tăng trưởng và họ đồng ý đầu tư 20 triệu USD để đổi lấy 20% cổ phần. 

+ Thứ 2 là phép thuật nâng cấp: công ty bây giờ được định giá là 100 triệu USD. Thực tế thì công ty này vẫn đang lỗ 20 triệu USD với khoản tiền vừa nhận, doanh thu thì gần như bằng không.

– Thế nhưng hãy nhìn xem điều gì đã xảy ra với nhà đầu tư thiên thần ban đầu. 20% cổ phần mà ông ta mua với giá 1 triệu USD thì trên giấy tờ đã trị giá 20 triệu USD, tức là 20% của 100 triệu USD ấy. Ông ta đã lãi 20 lần mà công ty còn chưa kiếm được 1 đồng lợi nhuận nào.

3. Giai đoạn thứ ba: Series B, Series C và Series D. 

– Quy trình này thì nó cứ lặp lại mãi. Càng nhiều tiền được bơm vào công ty, càng mở rộng được quy mô, càng trợ giá mạnh để đè bẹp đối thủ và càng lỗ nặng hơn.

c, Series B: một quỹ đầu tư Venture Capital khác, ví dụ như là SoftBank, bơm 100 triệu USD để đổi lấy 10% cổ phần. Định giá công ty tăng vọt lên 1 tỷ USD. 

b, Series C: một quỹ đầu tư của nhà nước, ví dụ như là từ Trung Đông đi, bơm 500 triệu USD để đổi lấy 5% cổ phần. Định giá công ty tăng vọt lên 10 tỷ USD

…

– Bạn thấy không? Công ty càng lỗ, định giá lại càng cao miễn là câu chuyện về tăng trưởng người dùng và chứng minh thị trường vẫn đủ sức thuyết phục. Khoản lỗ 105 triệu đồng trên mỗi chiếc xe của Huawei hay là 231 triệu đồng của Xiaomi không phải là tiền của công ty, đó là tiền của những nhà đầu tư. Họ rất vui vẻ đốt tiền, bởi vì mỗi đồng mà họ đốt giúp định giá từ 1 tỷ lên 10 tỷ USD. 

– Khoản đầu tư ban đầu 1 triệu USD của nhà đầu tư thiên thần thì trên giấy tờ trị giá 2 tỷ USD, tức là 20% của 10 tỷ USD. Tài sản của nhà sáng lập, người vẫn giữ từ 30% đến 40% công ty giờ đây đã là hàng tỷ USD rồi.

– Tất cả diễn ra khi mà công ty này chưa bao giờ dù chỉ một ngày tạo ra lợi nhuận. Đây chính là bí mật của giới tư bản.

4. Ví dụ và kết luận

– Như trong ví dụ của Pinduoduo, công ty này lỗ 49.000 tỷ đồng, thế nhưng Cao Trung Capital đã biến 10 triệu USD thành 7 tỷ USD. Họ không kiếm tiền từ lợi nhuận của Pin Tua Tua, họ kiếm tiền từ sự chênh lệch định giá giữa các vòng gọi vốn, lò thiêu tiền tỷ, bản chất của cuộc chiến hủy diệt.

– Thế thì bạn có thể hỏi rằng: thế nhưng tại sao lại phải lỗ nhiều tới như vậy? Tại sao không bán xe với giá hòa vốn đi? Bởi vì trong nền kinh tế định giá, mục tiêu của nó không phải là cạnh tranh, mục tiêu của nó là chiếm lĩnh và độc quyền. Trò chơi này là một cuộc chiến sinh tử, người thắng sẽ có tất cả.

– Khi mà Didi Chuxing, ứng dụng gọi xe ở Trung Quốc, muốn thống trị thị trường, thì họ buộc phải tiêu diệt đối thủ của mình như là  Kuaidi Dache và sau này thì là Uber China. Cách duy nhất để họ làm điều đó là gì? Chỉ có thể là đốt tiền thôi, họ dùng hàng tỷ USD từ các quỹ Venture Capital để trợ giá cho tài xế và giảm giá cho khách hàng. Chuyến đi 30 đồng, khách hàng chỉ trả 10 đồng thôi; tài xế nhận về 35 đồng; Didi Chuxing lỗ 15 đồng cho mỗi chuyến xe.

– Một công ty bình thường, chơi theo luật kinh tế thực, thì họ sẽ phá sản trong một tuần thôi nhưng Didi thì không phải là công ty bình thường, nó là một loại vũ khí tài chính, nó có thể chịu lỗ 175.000 tỷ đồng trong 6 năm vì các nhà đầu tư liên tục bơm tiền cho nó, với mục tiêu rằng: một khi mà mọi đối thủ, những người không có tiền hoặc không còn tiền để đốt chết hết, thì Didi sẽ là kẻ duy nhất còn lại. Khi đó thì họ sẽ độc quyền thị trường, và khi độc quyền họ có thể tăng giá tùy ý. Trợ giá sẽ kết thúc và bữa chơi miễn phí sẽ không còn nữa.

– Cuộc chiến của Meituan giao đồ ăn thì cũng vậy. Cuộc chiến của các công ty xe điện thì cũng thế. Xiaomi và Huawei thì không chỉ bán xe; họ đang tham gia một cuộc chiến tranh tiêu hao. Họ chấp nhận lỗ 200 triệu đồng cho mỗi chiếc xe để đảm bảo rằng các đối thủ nhỏ hơn, yếu vốn hơn sẽ cạn kiệt tiền mặt và chết trước. Khoản lỗ khổng lồ không phải là điểm yếu; trong thế giới của chủ nghĩa tư bản tài chính, đó mới chính là vũ khí mạnh nhất. Đó là con hào, ngăn bất kỳ một ai khác dám tham gia cuộc chơi.

– Và đó chính là lý do tại sao một quán cà phê nhỏ của bạn, dù có công thức pha chế ngon đến đâu, thì cũng không bao giờ có thể cạnh tranh được với một chuỗi, ví dụ như là Luckin Coffee, vào thời điểm mà nó đốt tiền. Bạn cần kiếm lãi 1 đồng trên mỗi cốc cà phê; nó sẵn sàng lỗ 2 đồng trên mỗi cốc cà phê, và nó thì có hàng tỷ USD để làm cái việc đó. Bạn đang đánh cờ vua và tính toán, còn nó thì lái xe tăng và san phẳng